Choroby i zaburzenia

Odra – objawy choroby, przyczyny i leczenie

18 marca 2021
Lek. Zuzanna Pelc

Odra to choroba zakaźna wywoływana przez Morbillivirusa, który roznosi się drogą kropelkową i wnika do ustroju poprzez błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Choroba cechuje się bardzo wysoką zakaźnością, szczególnie na 5 dni przed i 3 dni po pojawieniu się wysypki. Po przebyciu odry, zyskujemy trwałą odporność na tę chorobę.

Czym jest odra?

Odra to choroba wirusowa, dotykająca najczęściej dzieci. Od momentu kontaktu z osobą chorobą, wirus rozwija się w organizmie około 10 dni, zanim pojawią się pierwsze objawy. Obecnie nie ma swoistego leczenia, terapia polega głównie na łagodzeniu objawów odry. Na szczęście dysponujemy obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi.

Jakie są objawy odry?

Przebieg odry dzielimy 3 etapy:

1. Okres objawów zwiastunowych:

wysoka gorączka >39 stopni Celcjusza,
suchy kaszel przypominający szczekanie,
światłowstręt i łzawienie oczu, czasem może wystąpić zapalenie spojówek,
katar.

2. Plamki Koplika – jest to najbardziej typowy objawy odry, nazywany objawem patognomicznym (charakterystycznym tylko dla tej choroby). W momencie wystąpienia plamek możemy z całą pewnością rozpoznać odrę. Plamki Koplika występują w błonie śluzowej jamy ustnej na wysokości dolnych zębów przedtrzonowych i trzonowych. Wyglądają jak małe, białe kuleczki.

3. Okres osutkowy – czas pojawienia się wysypki. Jest to żywoczerowna, zlewna wysypka pojawiająca się najpierw na buzi, a następnie schodząca w dół na tułów i kończyny dolne. W 4 dobie od jej wystąpienia zmiany skórne ulegają złuszczeniu z pozostawieniem brunatnych śladów.

Leczenie odry

Nie ma leczenia swoistego, czyli takiego które bezpośrednio wpłynie na unieczynnienie wirusa. Dysponujemy jedynie leczeniem objawowym – czyli łagodzącym dolegliwości związane z chorobą: obniżaniem gorączki, zaciemnieniem pomieszczenia, nawadnianiem i dietą. Najczęściej nie ma potrzeby kierowania dzieci do szpitala, wyjątkiem jest sytuacja gdy wystąpią powikłania choroby.

W przypadku zapalenia krtani stosujemy sterydy, które zmniejszają obrzęk dróg oddechowych i ułatwiają oddychanie. Jeżeli podejrzewamy nadkażenie bakteryjne włączane są antybiotyki. Jeśli choroba dotyka ośrodkowy układ nerwowy włącza się sterydy, mannitol lub furosemid, które powodują zmniejszenia ciśnienia w mózgu.

Ze względu na brak konkretnego leczenia przeciwwirusowego oraz możliwe ciężkie powikłania odry zalecane są obowiązkowe szczepienia ochronne przeciwko odrze.

Odra u dzieci i niemowląt

Odra najczęściej występuje u dzieci przed 5 rokiem życia. W 2013 roku w Polsce odnotowano 84 przypadki zachorowań, w tym 77 osoby nie były zaszczepione, a 7 dostało tylko pierwszą dawkę szczepienia. U dzieci odra ma zazwyczaj przebieg łagodny. Ciężki przebieg jest możliwy u dzieci niedożywionych lub z niedoborami odporności. Od 1 do 5 dzieci na 1000 chorych na odrę umrze.

Odra u dorosłych

Jeżeli osoba dorosła nie jest zaszczepiona i w wieku dziecięcym uniknęła zachorowania, to istnieje ryzyko zakażenia się odrą niezależnie od wieku. U osób dorosłych odra ma cięższy przebieg – nawet u połowy pacjentów rozwiną się powikłania. Przebieg odry u dorosłych jest taki sam jak u dzieci.
Szczególnie narażoną grupą są kobiety ciężarne u których zakażenie może przenieść się na dziecko prowadząc do porodu przedwczesnego lub zgonu dziecka.

Szczepienia przeciw odrze

Szczepionka przeciwko odrze jest szczepionką żywą. Podaje się ją w dwóch dawkach:

dawka podstawowa między 13 a 15 miesiącem życia,
dawka uzupełniająca w 6 roku życia dla dzieci urodzonych w 2016 roku (w 10 roku życia podajemy II dawkę dzieciom urodzonym w 2012 i 2013 roku).

Szczepionkę przeciwko odrze podajemy razem ze szczepionką przeciwko różyczce i śwince. Szczepienie znane jest pod nazwą MMR. Przechorowanie odry, świnki lub różyczki nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia, należy jednak poczeka do wyzdrowienia pacjenta. Nie wolno się też szczepić na 4 tygodnie przed planowaną ciążą.

Jak dochodzi do zakażenia odrą?

Zakażenie odrą odbywa się poprzez kontakt z osobami chorymi (najwyższa zakaźność na 5 dni przed wystąpieniem wysypki i do 3 dni od jej pojawienia się). Zakażenie przenosi się drogą kropelkową i przez kontakt z zakaźnymi wydzielinami, np. ze śliną. Wirus po dostaniu się do naszego organizmu wnika do komórek nabłonka górnych dróg oddechowych i tam zaczyna się namnażać. Trwa to około 10 dni. Po tym czasie przenika do krwi i chłonki rozprzestrzeniając się po całym ciele. Wirus pozostaje zakaźny przez 2 godziny po znalezieniu się w powietrzu lub na skażonych przedmiotach.

Powikłania po odrze

Odra może pozostawić bardzo przykre i ciężkie powikłania. Najbardziej charakterystyczne to podostre zapalenie istoty białej mózgu (SSPE). Dotyczy ono najczęściej dzieci, które zachorowały przed 2 rokiem życia. SSPE objawia się zaburzeniami układu nerwowego i prowadzi do inwalidztwa, otępienia oraz śmierci w ciągu kilku lat od przechorowania odry. Inne powikłania odry: