Jaskra to choroba oczu, która uszkadza nerw wzrokowy i prowadzi do całkowitej utraty wzroku. Zwykle rozwija się w sposób utajony, nie wywołując żadnych dolegliwości. Najczęściej chory orientuje się, że źle widzi dopiero w ostatnim stadium choroby, kiedy już zostanie uszkodzony cały nerw i na ratowanie wzroku jest za późno. Chorobę we wczesnym stadium można wykryć wykonując kontrolne badania wzroku.
Na jaskrę chorują przeważnie osoby po 50 roku życia. Szacuje się, że w Polsce choroba ta dotyczy ok. 700 tys. ludzi, ale większość nie jest tego świadoma i się nie leczy.
Uszkodzenie nerwu wzrokowego następuje na skutek utrudnionego odpływu cieczy wodnistej wypełniającej przestrzenie oka. Ciecz wodnista, która wypełnia przestrzenie oka, przepływa przez tzw. kąt przesączania. Jeśli kąt jest zbyt wąski, albo zamyka się, ciecz ma trudności z opuszczeniem gałki ocznej i ciśnienie śródgałkowe rośnie, co powoduje ucisk i niszczenie nerwów wzrokowych.
Do zaniku nerwów doprowadza też niedokrwienie naczyń krwionośnych. Skurczone lub zwężone naczynia nie są w stanie doprowadzić do nerwów wzrokowych odpowiedniej ilości krwi. Konsekwencją tego jest obumieranie nerwów, co prowadzi do ślepoty.
Najczęstsze typy jaskry
Najgroźniejszą odmianą jaskry jest jaskra pierwotna z otwartym kątem przesączenia (tzw. jaskra prosta). Mimo, że w tej postaci kąt przesączania jest szeroki, jego struktury zamykają się i blokują swobodny odpływ cieczy wodnistej. Wprawdzie w tym wypadku wzrost ciśnienia nie jest duży, ale stały. To powoduje, że choroba rozwija się powoli, latami nie wywołując żadnych objawów. Dopiero w zaawansowanym stadium występuje pogorszenie widzenia.
Druga odmiana, to jaskra pierwotna z zamkniętym kątem przesączenia, która dotyczy 20% chorych. W tym przypadku zwykle ból oka zmusza pacjenta do wizyty u lekarza. Kąt przesączenia jest tak wąski, że ciecz wodnista nie może odpłynąć, a jej nadmiar powoduje nagły wzrost ciśnienia i np. ostry ból gałki ocznej.
Objawy jaskry
Główny symptom choroby to pogorszenie widzenia: zaburzona zostaje ostrość wzroku i ograniczone pola widzenia. Jednak te objawy świadczą już o zaawansowanym stanie choroby. Dlatego też trzeba zwracać uwagę na inne niepokojące, choć trudne do zarejestrowania, symptomy jaskry: światłowstręt, częste łzawienie oczu, przy spoglądaniu na źródło światła widoczne są tęczowe koła.
Zdarzają się również ostre ataki jaskry. Chory odczuwa wówczas bardzo silny ból gałki ocznej, któremu towarzyszą nudności, wymioty, zaburzenia pracy serca, bardzo silne bóle głowy i brzucha. Dlatego też atak jaskry jest często mylony z migreną lub zatruciem pokarmowym. Konieczna jest więc właściwa diagnoza, bo w wielu przypadkach choremu może pomóc tylko natychmiastowa interwencja okulisty. Zniszczenie nerwu wzrokowego może nastąpić nawet w ciągu 3 – 4 godzin.
Przyczyny jaskry
Około 60% przypadków zachorowań na jaskrę ma podłoże dziedziczne, dlatego osoby, których krewni cierpieli na tę chorobę powinny się badać co najmniej raz w roku.
Na rozwój jaskry wpływ mają również: cukrzyca, miażdżyca i wysoki poziom cholesterolu. Podwyższoną grupę ryzyka stanowią osoby krótkowzroczne, posiadające niskie ciśnienie krwi i osoby starsze.
Diagnostyka
Właściwa i wczesna diagnoza, to ratunek dla wzroku. W celu rozpoznania jaskry trzeba przeprowadzić kilka rodzajów badań:
- komputerowe badanie pola widzenia – bardzo dokładna metoda, dzięki której można wykryć nawet najmniejszą utratę widzenia,
- badanie dna oka – krótkie, niebolesne badanie, podczas którego, na tarczy nerwu wzrokowego można zaobserwować zmiany charakterystyczne dla jaskry,
- pomiar kąta przesączania – określa z jakim rodzajem jaskry mamy do czynienia, co jest ważne przy wyborze metody leczenia,
- pomiar ciśnienia śródgałkowego.
Leczenie jaskry
Leczenie jaskry polega na zahamowaniu postępu choroby. Niestety jaskry nie da się wyleczyć, nie można też cofnąć dokonanych przez nią zniszczeń w oku, ale można powstrzymać jej rozwój, tak by pacjent mógł zachować wzrok.
Metody leczenia są różne w zależności od rodzaju jaskry i stopnia jej zaawansowania. W niektórych przypadkach wystarczają tylko krople do oczu, a w innych konieczny jest zabieg okulistyczny. Zadaniem leków jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Zbyt duże jego wahania w ciągu dnia mogą u osób chorych dalej uszkadzać nerw wzrokowy, dlatego ważne jest przyjmowanie kropli o ściśle określonych porach i w ściśle określonych dawkach.
Jaskrę leczy się do końca życia, ale tylko wcześnie wykryta i właściwie leczona może uchronić pacjenta przed całkowitą ślepotą. Stąd tak ogromne znaczenie przypisuje się regularnym badaniom wzroku osób zdrowych, bez objawów pogorszenia widzenia. Po 50 roku życia profilaktyczne badanie wzroku powinno wykonać się raz do roku.
