Choroby i zaburzenia

Hashimoto – objawy, leczenie i diagnostyka

18 marca 2021
Lek. Zuzanna Pelc

Tarczyca to niewielki gruczoł, wydzielający hormony do krwiobiegu, który znajduje się w przednio-dolnej części szyi. Objętość tarczycy to mniej więcej 20 ml. Praca gruczołu regulowana jest hormonem TSH produkowanym przez przysadkę. Natomiast sama tarczyca wydziela hormony fT4 i fT3, które regulują metabolizm w całym organizmie. Najczęstszą przyczyną niedoczynności gruczołu tarczycy w Polsce jest choroba Hashimoto.

Choroba Hashimoto – czym jest?

Choroba Hashimoto to przewlekłe autoimmonologiczne zapalenie tarczycy. Co oznacza ta nazwa? Wskazuje na chorobę o długotrwałym przebiegu, którą możemy zaleczyć/wyciszyć, jednak nie możemy pozbyć się jej całkowicie. Przymiotnik „autoimmunologiczny” oznacza, że choroba wynika z autoagresji – komórki organizmu atakują i niszczą same siebie z nieznanych do końca przyczyn. Zapalenie mówi nam, na jakim tle choroba przebiega – w gruczole toczy się przewlekły stan zapalny prowadzący do powolnego niszczenia gruczołu. Jednym z celów leczenia jest wygaszenie tego procesu. U mężczyzn jest o wiele rzadsze niż w przypadku kobiet (choroba dotyczy w 95% kobiety).

Badanie TSH jest jednym z podstawowych oznaczeń, które mogą nam nasunąć myśl o problemie z Hashimoto u pacjenta. Normą jest zakres od 0,4 – 4,0 µIU/ml. W przypadku autoimmunologicznego zapalenia TSH będzie przyjmowało wartości powyżej normy.

Objawy i rozpoznanie Hashimoto

Objawy choroby Hashimoto zależą od etapu na jakim pacjent się do nas zgłasza. Na początku możemy mieć do czynienia ze zjawiskiem Hashitoxicosis – uszkadzane komórki tarczycy rozpadają się uwalniając duże ilości hormonów, w związku z czym pacjent może prezentować obraz nadczynności tarczycy powiązanej z:

potliwością,
kołataniem serca,
męczliwością mięśni,
skokami ciśnienia tętniczego,
spadkiem masy ciała.

Po tym krótkim czasie, poziom hormonów tarczycy zaczyna spadać i dominuje obraz niedoczynności tarczycy pod postacią:

osłabienia,
wypadania włosów i łamliwości paznokci,
zaburzeń miesiączkowania,
przyrostu masy ciała,
wzdęć i zaparć,
pogorszenia sprawności intelektualnej.

Jakie parametry należy oznaczyć na początkowym etapie diagnozy:

TSH – badanie hormonu tyreotropowego, który stara się pobudzić tarczycę do pracy. Ponieważ jego działanie nie przynosi efektu, mamy do czynienia ze wzrostem wartości tego parametru powyżej 4 µIU/ml.
Badanie fT4 – czyli wolnego poziomu tyroksyny, głównego hormonu wydzielanego przez tarczycę. W przypadku choroby Hashimoto poziom fT4 będzie poniżej normy.
Badanie fT3 – zazwyczaj wykonujemy to oznaczenie na początkowym etapie diagnostyki. W kontroli choroby możemy ominąć ten parametr.
Przeciwciała anty-TPO – skierowane przeciwko enzymowi odpowiedzialnemu za produkowanie hormonów tarczycy. Aby uznać jego wynik za istotny w diagnostyce Hashimoto musi być powyżej normy.

Jak leczyć Hashimoto?

Leczenie choroby Hashimoto opiera się na suplementacji hormonów tarczycy. Należy je przyjmować rano na czczo. Dawkę dobiera się w zależności od wieku, płci i masy ciała.

Kontrola leczenie opiera się na ocenie klinicznej pacjenta, jak również oznaczaniu poziomu TSH – wyniki tego hormonu odzwierciedlają skuteczność terapii. Jeżeli oznaczenie jest powyżej normy, może to wskazywać na konieczność zwiększenia dawki lewotyroksyny. Wynik w normie, świadczy o prawidłowo dobranej dawce leku. W ciąży dawkę leku zwiększamy nawet o 30%.

Hashimoto w ciąży i u dzieci

Przyjmuje się, że poziom TSH mniejszy lub równy 2,5 jest najkorzystniejszym stężeniem w okresie prekoncepcyjnym oraz podczas całej ciąży.

Kobiety ciężarne traktujemy wyjątkowo. W tej grupie, leczenie niedoczynności tarczycy zaczynamy już w momencie gdy mimo prawidłowej wartości hormonów tarczycy, poziom TSH jest lekko powyżej normy (tzw. subkliniczna niedoczynność tarczycy). Poziom TSH powinien być rutynowo oznaczany podczas pierwszej wizyty położniczej, między 4-8 tygodniem ciąży.

Noworodki mają zupełnie inne normy – wyższe, sięgające nawet ~ 10 µIU/ml. Wraz z rozwojem dziecka normy coraz bardziej zbliżają się do tych ustalonych dla osób dorosłych. Dzieci w wieku 8-10 lat mieszczą się w już w widełkach zaprogramowanych dla dorosłych.

USG tarczycy a Hashimoto

Badanie USG w niedoczynności tarczycy pomaga ustalić przyczynę. W zapaleniu miąższ gruczołu jest niejednorodny i hipoechogeniczny.

Dieta przy Hashimoto

Dieta w Hashimoto powinna uwzględniać produkty nieskoprzetworzone, o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Pacjenci często pytają czego nie jeść przy okazji tej choroby – warto zrezygnować z przetworów mięsnych oraz używek (alkohol i papierosy). Nie istnieją przesłanki za odstawieniem glutenu (za wyjątkiem sytuacji potwierdzonej nadwrażliwości na gluten). Natomiast nawet 79% pacjentów z Hashimoto może mieć nietolerancję laktozy!

Istotnym aspektem pod kątem suplementacji w chorobie Hashimoto są kobiety ciężarne, które powinny w okresie ciąży i laktacji uzupełniać poziom jodu potasu w dawce 150 µg na dobę.