Endometrium, to błona śluzowa wyścielająca jamę macicy. Podlega ona regulacjom hormonalnym i w zależności od fazy cyklu ulega pogrubieniu (przygotowując się na zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej) lub złuszczeniu w trakcie miesiączki. Jeżeli komórki endometrium znajdą się poza jamą macicy mamy do czynienia z chorobą o nazwie endometrioza.
Czym jest endometrioza?
Endometrioza to choroba związana z obecnością komórek błony śluzowej macicy w innych miejscach, najczęściej w obrębie jajowodów i jajników. Endometrioza dotyczy także otrzewnej, narządów jamy brzusznej, jak również organów całkowicie odległych, np. płuc czy mózgu! Choroba ta jest kojarzona z trudnym i długotrwałym procesem leczenia, dużymi dolegliwościami bólowymi oraz niepłodnością.
Jaka jest skala problemu? Szacuje się, że problem endometriozy dotyczy nawet 15% kobiet w wieku rozrodczym. Wśród tej grupy średnio 70% pacjentek zmaga się z zespołem bólowym miednicy mniejszej, a mniej więcej 40% cierpi na problemem niepłodności.
Przyczyny powstawania endometriozy
Istnieje kilka teorii, które starają się wytłumaczyć etiopatogenezę endometriozy. Jedna z nich zakłada, że komórki endometrium przemieszczają się do jajowodów i jajników na zasadzie „wstecznej miesiączki” – czyli złuszczające się komórki endometrium wędrują nie tylko drogą pochwy na zewnątrz, ale również wstecznie rozprzestrzeniają się po jamie brzusznej.
Nie tłumaczy to jednak skąd endometrium bierze się np. w jamie nosowej. Tutaj kłania się teoria metaplazji zakładająca, że komórki mają zdolność przekształcać się z jednego rodzaju w drugi. Dlaczego tak się dzieje? Nie wiadomo.
Częstym zjawiskiem jest także endometrioza po cięciu cesarskim, kiedy to komórki błony śluzowej obecne są w bliźnie po cięciu – w tym przypadku winny jest aspekt mechanicznego przemieszczenia endometrium podczas dokonywania cięcia warstw macicy i następnie ich zszywania.
Objawy endometriozy
Większość objawów wynika z faktu, że komórki endometrium, niezależnie od lokalizacji, podlegają regulacjom hormonalnym tak samo jak błona śluzowa macicy. Z tej zależności wynikają:
- silne bóle podbrzusza podczas miesiączki,
- problemy z zajściem w ciążę,
- bolesne stosunki płciowe,
- biegunki lub zaparcia.
Wyróżniamy także nietypowe objawy endometriozy:
- przemęczenie,
- depresja,
- zaburzenia lękowe.
Ból w endometriozie dotyczy ponad 50% pacjentek. Jego nasilenie jest niezależne od stopnia zaawansowania endometriozy. Oznacza to, że czasem kobiety z małym ogniskiem odczuwają bardzo silne dolegliwości, podczas gdy pacjentki z dużym „rozsiewem” choroby nie będą miały tak natarczywych bólów.
Leczenie endometriozy
Leczenie endometriozy skupia się na kilku aspektach.
- Chirurgiczne usunięcie skupisk endometriozy poza jamą macicy.
- „Wyciszenie” komórek endometrium – czyli doprowadzenie do sytuacji w której nie będą one podlegały zmianom hormonalnym, w związku z czym ustąpią objawy choroby. Najczęściej takie działanie opiera się na leczeniu hormonalnym – np. doustnej antykoncepcji.
- Łagodzenie bólu – powszechnie stosowanie leki, takie jak ibuprofen czy paracetamol, najczęściej są niewystarczające. Warto zgłosić się do swojego ginekologa, który ustawi leczenie w ten sposób aby jak najlepiej złagodzić dolegliwości bólowe.
- Leczenie niepłodności – > 30% kobiet z endometriozą ma problemy z zajściem w ciążę. U części pacjentek stosuje się leczenie farmakologiczne, u części wymagane jest chirurgiczne usunięcie ognisk choroby lub nawet wspomaganie zapłodnienia metodą IVF (zapłodnienie pozaustrojowe).
Endometrioza a ciąża
Endometrioza w czasie ciąży może dawać różne komplikacje: wzrost ryzyka rozwinięcia się ciąży pozamacicznej oraz zwiększone prawdopodobieństwo porodu przedwczesnego. Ciężarne z endometriozą dwukrotnie częściej mają rozwiązywany poród drogą cięcia cesarskiego (cc).
Do głównych powikłań poporodowych zaliczana jest endometrioza w bliźnie po cesarskim cięciu.
Diagnostyka endometriozy
Badaniem pierwszego rzutu, które wykonujemy u pacjentki z podejrzeniem endometriozy jest USG przezpochwowe. Jednak jedyną metodą pozwalającą w pełni ocenić zasięg choroby jest laparoskopia diagnostyczna, podczas której ginekolog ma możliwość dokładnej oceny całego brzucha od środka.
Dieta na endometriozę
Związek diety i leczenie endometriozy przez lata był bagatelizowany. Obecnie wiemy, że jedzenie może mieć zbawienny wpływ i pomagać w redukowaniu objawów choroby. Istotą jest komponowanie posiłków w oparciu o produkty, które wyciszają układ immunologiczny i zmniejszają stan zapalny. Prawdopodobnie dieta nie tylko poprawia komfort życia, ale również ogranicza ryzyko progresji choroby.
Podstawy skutecznej diety opierają się na ograniczeniu produktów wysokoprzetworzonych, czerwonego mięsa i napojów z dużą zawartością cukru. Jadłospis powinien być wzbogacony o kwasy Omega 3, ryby morskie, świeże warzywa i owoce oraz dużą ilość błonnika.
Bibliografia:
[1] Basta A. i wsp., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, Ginekol Pol. 11/2012, 83, 871-876
[2] Bręborowicz G., Ginekologia tom 2, PZWL, Warszawa, 2020
[3] https://www.mp.pl/pacjent/zdrowy_czlowiek/256716,mnie-tez-bolalo-rozmowa-o-endometriozie
[4] https://mamaginekolog.pl/endometrioza/
