Zespół Aspergera to nie choroba. Jest to zaburzenie rozwoju ze spektrum autyzmu. Wiąże się z nieprawidłowościami w sferze komunikacji, interakcji społecznych, zachowania i zabawy. Z wiekiem następuje poprawa funkcjonowania wynikająca z uczenia się zachowań społecznych. Osoby z zespołem Aspergera przez otoczenie są odbiera jako „inne” lub źle wychowane, a nie jako „chore”.
Na czym polega Zespół Aspergera?
Zespół Aspergera (ZS) to całościowe zaburzenie rozwoju mieszczące się w ramach zaburzeń ze spektrum autyzmu. Zespół został po raz pierwszy opisany w 1944 roku przez Hansa Aspergera.
Osoby z diagnozą ZS wykazują problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie wynikającym z problemów z rozumienia interakcji międzyludzkich. W zespole nie występują problemy z rozwojem intelektualnym.
Przyczyny Zespołu Aspergera
Patogeneza zespołu Aspergera nie jest do końca poznana. Wiadomo, że wpływ mają czynniki genetyczne, infekcyjne – toksoplazmoza lub cytomegalia oraz powikłania ciąży i okołoporodowe.
Wśród wad dotyczących materiału genetycznego, najczęstszą przyczyną zaburzeń rozwoju jest choroba o nazwie zespół kruchego chromosomu X.
Diagnostyka
Diagnoza zespołu Aspergera jest dosyć trudna, ze względu na brak dokładnie zdefiniowanych kryteriów rozpoznania. Najważniejszym elementem stawiania rozpoznania jest obserwacja i wywiad z opiekunami.
Jako badanie przesiewowe można wykonać test M-CHAT dla dzieci w wieku 1-3 lata. Jego wynik może wskazać ścieżkę diagnostyczną, jednak nie świadczy o ostatecznej diagnozie i musi zostać poddany weryfikacji przez psychiatrę. Dla dorosłych dedykowany jest test AQ. Oba testy bez problemu można znaleźć w internecie.
Jakie objawy ma zespół Aspergera?
Niemowlaki oraz dzieci na etapie wieku wczesnodziecięcego wykazują problemy z podzielnością uwagi – dziecko nie podąża wzrokiem za wzrokiem rodzica oraz nie potrafią naśladować czynności innych. Dziecko nie pokazuje palcem na przedmiot, którym jest zainteresowane i unika kontaktu fizycznego (nie chcą się przytulić). Wydają się obojętne wobec innych. Często nie reagują na głos rodziców. Mowa osób z zespołem Aspergera często wydaje się monotonna, bez intonacji. Dzieci mogą wymyślać własne słowa.
W momencie pójścia do przedszkola/szkoły dzieci nie wykazują zainteresowania uczestnictwa w zabawach grupowych i mają wąskie zainteresowania. Mają problem z interpretowaniem sytuacji społecznych. Nie rozumieją stanów psychicznych innych osób. Poczucie odmienności od grupy rówieśniczej przyczynia się do nasilenia wycofania i zwiększenia podatności na zaburzenia lękowe i depresyjne.
Osoby ze spektrum autyzmu nie umieją podtrzymywać rozmowy i wykazują opór przed zmianami (nowe środowisko, zmiana szkoły, przeprowadzka). Ludzie z zespołem Aspergera mają trudności w obcowaniu w towarzystwie, zawieraniu znajomości, chodzeniu na randki czy przeżywania emocji.
Przykładem bohatera z zespołem Aspergera jest Sam z serialu „Atypical”.
Zespół Sawanta
Dotyczy osób z diagnozą zespołu Aspergera, które wykazują ponadprzeciętne zdolności najczęściej z przedmiotów ścisłych. Takie osoby są traktowane jako geniusze w danej dziedzinie. Zazwyczaj chodzi o wybitną pamięć – zdolność do zapamiętywania cyfr, słów, czy języków obcych. Znanym sawantem był na przykład Leslie Lemke, który raz usłyszawszy koncert Piotra Czajkowskiego, odegrał go z pamięci następnego dnia.
Zespół Aspergera a autyzm
Najważniejsza różnica między zespołem Aspergera a autyzmem dotyczy tego, że w zespole Aspergera nie występuje niepełnosprawność intelektualna, który jest obecna u większości dzieci z autyzmem. Autyzm objawia się zazwyczaj przed 3 rokiem życia, a Asperger dopiero w wieku szkolnym lub przedszkolnym.
Zespół Aspergera u dzieci
Pierwsze objawy zespołu Aspergera najczęściej objawiają się w wieku przedszkolnym, rzadko mogą być zaobserwowane wcześniej. Osoby z zespołem Aspergera często w dzieciństwie bywają mylnie diagnozowane jako cierpiące na ADHD lub zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD).
Wraz z wiekiem objawy zespołu słabną w związku z wyuczaniem się zachowań społecznych dzięki obcowaniu z innymi ludźmi. Tylko u niewielkiego odsetka osób dolegliwości mogą się nasilać.
Zespół Aspergera u dorosłych
W przeszłości dosyć rzadko rozpoznawano zespół Aspergera, dlatego też wiele osób dorosłych obecnie nie ma postawionego rozpoznania lub otrzymuje inne rozpoznanie psychiatryczne. Rodzice dzieci z zespołem Aspergera często uświadamiają sobie, że wykazywali podobne zachowania kiedy byli dziećmi. Mimo szerzącej się edukacji w temacie zaburzeń ze spektrum autyzmu, wciąż odczuwa się niedostatek informacji o dorosłych cierpiących na zespół Aspergera.
Terapia
Terapia ma charakter kompleksowy, interdyscyplinarny i długotrwały. Stosuje się terapię behawioralną, w której nacisk kładziony jest na rozwój umiejętności związanych z interakcjami społecznymi.
Popularne są także treningi umiejętności społecznych (terapia TUS) – ich celem jest przekształcenie nieakceptowanych społecznie zachowań na pożądane i powszechnie tolerowane.
Terapia IS lub terapia SI, czyli terapia integracji sensorycznej. Wykorzystywana przez psychologów w celu reorganizacji przetwarzania bodźców poprzez pobudzanie zmysłów dotyku, słuchu czy równowagi.
Bibliografia:
[1] Jarema M., Psychiatria, PZWL, Warszawa, 2016
[2] Gałecki P., Szulc A., Psychiatria, Edra Urban & Partner, Wrocław, 2018
[3] Sławińska A., Zespół Aspergera u osób dorosłych – zbieżność z innymi zaburzeniami,
zaburzenia współwystępujące i problemy towarzyszące, PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (4), p. 304–307
[4] https://www.mp.pl/psychiatria-dzieci-i-mlodziezy/zaburzenia/zaburzenia-rozwojowe/212630,jakie-objawy-obserwuje-sie-u-dzieci-z-zespolem-aspergera
[5] https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/166884,zaburzenia-ze-spektrum-autyzmu
